De Napoleontische Tijd, ook wel de "Franse Tijd" genoemd, is een relatief onbekende periode in de Nederlandse geschiedenis. Toch was dit een zeer bepalende periode, waarin ons land na een mislukte revolutie (1787) maar liefst vier keer van staatsvorm veranderde. Van een Republiek werd ze een Monarchie, -terwijl dat toch vaak andersom gaat! Een belangrijk hoofdstuk is de Bevrijdingsoorlog, die in november 1813 begon; met de Slag bij Waterloo, waar Napoleon definitief werd verslagen, kwam een einde aan de Franse dreiging en was Nederland wederom een zelfstandige staat. Hier vindt u korte beschrijvingen van de belangrijkste gebeurtenissen.


VOOR NOVEMBER 1813:
1776-1783: Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog
De Republiek der Verenigde Nederlanden kiest partij voor de Amerikanen; de Vierde Engelse Oorlog (1780-1784) met Groot-Brittannië verloopt rampzalig voor de Republiek; weerstand tegen de Oranjes groeit.
1787:  Patriottenopstand
Onlusten in de Republiek der Verenigde Nederlanden; burgeroorlog dreigt tussen Patriotten en Oranjegezinden; Pruisen grijpt militair in om het gezag van de Oranjes te herstellen; Patriotten wijken uit naar Frankrijk.
14 juli 1789: Bestorming van de Bastille
Begin van de Franse Revolutie, die zal leiden tot de stichting van de Franse Republiek; 1794: Franse invasie van de Republiek; een Bataafsche Legioen, samengesteld uit uitgeweken Patriotten, neemt deel aan de gevechten. 
januari 1795: Verdrijving van Stadhouder Willem V en de Oranjes
Einde van de Republiek der Verenigde Nederlanden; stichting van de Bataafsche Republiek, een vazalstaat van Frankrijk. Bataafse troepen vechten onder Frans bevel in Duitsland. 1799: Brits-Russisch invasie in Noord-Holland wordt na bittere gevechten afgeslagen; 1804: Frankrijk wordt een Keizerrijk onder Napoleon I.
24 mei 1806: Tractaat van Parijs
Napoleon stemt in met het "verzoek" van de Bataafsche Republiek om zijn broer Lodewijk tot Koning van Holland te benoemen en te kronen; Rutger-Jan Schimmelpenninck legt zijn functie als Raadpensionaris neer; spanningen tussen Napoleon en Lodewijk, die zich zeer onafhankelijk opstelt; Hollandse troepen vechten in Duitsland en Spanje; 1809: Britse invasie van Walcheren wordt afgeslagen; Napoleon lijft delen van Zeeland en Noord-Brabant in; 1 juli 1810: Lodewijk treedt af en verlaat Holland.
9 juli 1810: Holland wordt "verenigd" met het Franse Keizerrijk
Hollands troepen worden in het Franse leger opgenomen; de Hertog van Plaisance wordt Gouverneur-Generaal van de Hollandse Departementen.
24 juni 1812: Russische Veldtocht
Napoleon valt Rusland binnen met de Grande Armée, ongeveer 450.000 man uit heel Europa, waaronder 15.000 Nederlanders; veldslagen bij Smolensk (16-18 augustus) en Borodino (7 september) en bezetting van Moskou; 18 oktober: aanvang terugtocht van de Grande Armée, Nederlandse troepen worden langzaamaan opgeofferd en vernietigd; 26-29 november: overtocht over de Berezina, 14 december: de laatste overlevenden, ongeveer 30.000 man, verlaten Russiche grondgebied, daaronder ongeveer 100 Nederlanders. Berichten van Napoleons' nederlaag leiden tot opstanden tegen het Franse gezag; vele Nederlandse soldaten in Russische gevangenschap nemen dienst in het Russisch-Duitse Legioen.
1813: Begin van de "Befreiungskriege"
Pruisen, Oostenrijk en verschillende Duitse staten komen in opstand tegen Napoleon,  Franse troepen worden langzaam maar zeker uit Duitsland verdreven.

DE BEVRIJDINGSOORLOG IN NEDERLAND

1813
20 april: Alphen hijst als eerste de Oranjevlag.
  De ontevredenheid in Nederland groeit.
16-19 oktober: Volkerenslag bij Leipzig:
Napoleon wordt verslagen en moet Duitsland opgeven; Russische troepen van het Geallieerde Noordelijke Leger onder de Kroonprins van Zweden (Bernadotte) naderen de Nederlandse grenzen.
28 oktober: Oprichting van het Hollands Legioen van Oranje te Schwedt an der Oder.
  Het Korps wordt opgericht en gefinancieerd door de weduwe van de laatste Stadhouder, Prinses Wilhelmina van Pruisen; het Korps staat onder leiding van Barond de Constant-Rebecque; Nederlandse krijgsgevangenen zullen worden verzameld en georganiseerd in drie bataljons infanterie.
12 november: Kozakken trekken Nederland binnen.
  De voorhoede van het Geallieerde Noordelijke Leger onder leiding van de Russische Generaal Benckendorff trekt over de grens; Franse troepen vluchten en trekken zich terug in diverse garnizoenen.
15 november: Oproer in Amsterdam: douanehuisjes worden afgebrand. 
  Het blijft lang onrustig in Amsterdam; dit wordt gezien als het begin van de opstand in Nederland.
16 november: De Hertog van Plaisance verlaat Amsterdam en vestigt zich te Antwerpen.
Generaal Molitor krijgt het bevel over de Franse troepen in Nederland;  kolonel G.C.R.R. van Brienen van Ramerus, commandant van de Nationale Garde van Amsterdam, stelt een "tussenbestuur" in.
17 november: Begin van de Omwenteling.
Graaf Leopold van Limburg Stirum aanvaardt de betrekking van gouverneur van 's-Gravenhage uit naam van de Prins van Oranje; eerste troepen worden georganiseerd uit vrijwilligers en Nationale Gardes; Naarden wordt ingesloten door Nederlandse troepen.
19 november: Eerste Pruisische troepen in Nederland.
Een Pruisisch Korps onder Von Bülow trekt Nederland binnen; proklamatie aan het Nederlandse volk om zich aan te sluiten bij de Geallieerden; Baron J. Fagel vaart naar Groot-Brittannië om de Prins van Oranje over de situatie in Nederland in te lichten.
21 november:  Provisioneel Bestuur aangesteld
De heren A.F.J.A. baron Van der Duijn van Maasdam en G.K. van Hoogendorp aanvaarden het Algemeen Bestuur namens de Prins van Oranje; Oprichting van twee legerkorpsen voor het observeren van de Franse troepen; 22 november: Proclamatie van het Algemeen Bestuur tot de Algemene Volksbewapening; Graaf Van Limburg Stirum wordt gouverneur-generaal van de Gewapende Macht in Holland.
23 november: Oprichting van een regiment infanterie door J.E. Phaff te Rotterdam.
  Oprichting van het Regiment van Phaff, daarmee de oudste eenheid in het huidige Nederlande leger; J.E. Phaff aangesteld als Kolonel; 26 november: aanmelding van de eerste rekruten.
24 november: Eerste kozakken komen aan te Amsterdam.
Gen.maj. C.R.T. Baron Kraijenhoff wordt gouverneur van de stad Amsterdam; herovering en plundering van Woerden door Franse troepen, waarbij 28 burgers worden gedood en 50 mishandeld; De Russiche generaal Benckendorff komt aan in Amsterdam.
29 november: Eerste Britse troepen bij Scheveningen aan land.
Voorbereiding van de landing van de Prins; 3 december: Britse vloot met troepen onder Sir Thomas Graham zeilt de Zeeuwse stromen op.
30 november: De Prins van Oranje landt op het strand van Scheveningen.
Bestorming en inname van Arnhem door het Pruisische III Corps onder Von Bülow, waarbij het 5e bataljon van het 123ème Régiment Infanterie de Ligne, bestaande uit Nederlandse soldaten, wordt gevangen genomen; bestorming en inname van Stettin, waarbij het 3e bat./123ème RI gevangen wordt genomen; deze manschappen vormen het 1e Bataljon van het Hollands Legioen van Oranje; meer Nederlanders die worden krijgsgevangen genomen nemen dienst in het nieuwe Nederlandse leger.
2 december:  Proclamatie waarbij de souvereiniteit van Nederland wordt aangenomen.
  Nederland verklaart zich onafhankelijk en kiest de zijde van de Geallieerden; 6 december: De Prins van Oranje  wordt Souverein Vorst van de Vereenigde Nederlanden; het Algemeen Bestuur wordt ontbonden.
10 december:  Inname van Breda door kozakken.
  Een bataljon Schutterij tot verdediging van de stad wordt opgericht; 18 december: Franse tegenaanval vanuit Antwerpen; Pruisische troepen komen aan in Breda; 19 december: eerste aanval op de stad; 20 december: Bataljon van Phaff's Regiment en artillerie komen aan in de stad; 21 december: Franse aanval op Breda afgeslagen door Russische, Pruisische en Nederlandse troepen.
20 december: Reglement op de Algemeene Volksbewapening:
Oprichting van de Landstorm, bestaande uit alle mannen tussen de 17-50 jaar; en van de Landmilitie, bestaande uit 16.000 man infanterie en 4.000 man artillerie.

1814
1 januari: Eerste uitgave van de Nederlandse Staatscourant.
  Publicatie van diverse besluiten; Prins Willem verklaart dat iedereen ontslagen is van zijn eed van trouw aan de Keizer; 9 januari oprichting en reorganisatie van het Nederlandse leger, het Regiment van Phaff wordt het 2e Bataljon Infanterie van Linie; 25 maart: oprichting Nederlandse Bank; 5 april: eerste uitgave Nederlandse bankbiljetten.
11 januari: Het 1e Bataljon van het Hollands Legioen van Oranje komt te Utrecht aan.
  Meer Nederlandse troepen worden ingezet bij de belegering van Franse garnizoenen; 19 januari: Nederlandse troepen beginnen met het bombarderen van Naarden.
20 februari: Generaal Rampon geeft de stad Gorinchem over aan de Geallieerden.
  Hier wordt het landelijk recruteringdepot voor het leger opgericht; 7 maart: formatie van het Nederlandse veldleger, ter ondersteuning van de Britten en Pruisen bij het beleg van Antwerpen; 8-9 maart: Britse bestorming van Bergen op Zoom mislukt; 5 mei: de Fransen ontuirmen Antwerpen.
29 maart: Prins Willem wordt uitgeroepen tot Soeverein Vorst.
31 maart: Parijs wordt bezet door Geallieerde troepen
  6 april: Napoleon treedt af en zal worden verbannen naar het eiland Elba in de Middellandse Zee. 4 mei: de Fransen geven Den Helder over, de daar aanwezige marineschepen zullen de basis vormen van de nieuwe Nederlandse Marine; 12 mei: de Fransen ontruimen Naarden; 23 mei: de Fransen ontruimen Delfzijl, het laatste Franse bolwerk.
30 mei: Eerste Vrede van Parijs.
  Hierbij wordt bepaald dat het Huis van Oranje het regerende vorstenhuis in Nederland wordt; 21 juni: Ondertekening van de Acht Artikelen van London, waarin wordt bepaald dat Nederland zal worden verenigd met België en Luxemburg.
13 augustus: Verdrag van London tussen Nederland en Groot-Brittannië.
  De Britten geven de overzeese bezittingen van voor 1795 terug, behalve Ceylon, de Kaapkolonie, Berbice, Demerara  en Essequibo. Groot-Brittannië staat het eiland Banca voor de kust van Sumatra af, in ruil voor de nederzetting Cochin in China.
8 oktober: Opening van het Congres van Wenen.

1815
15 februari: Besluit omtrent de samenvoeging van de Nederlanden.
Het Congres van Wenen besluit om het voormalige gebied van de Republiek der Vereenigde Nederlanden samen te voegen met het gebied van de voormalige Oostenrijkse Bederlanden (België), het Bisdom Luik en het Groothertogdom Luxemburg, en te verheffen tot het Koninkrijk der Verenigde Nederlanden; 23 februari: de Souverein Vorst aanvaardt de souvereiniteit over België; 16 maart: de Souverein Vorst wordt gekroond tot Willem I, Koning der Nederlanden en Groothertog van Luxemburg; de erfprins krijgt de titel Prins van Oranje; 12 mei: Het Hertogdom Limburg komt onder het bestuur van Koning Willem I; 9 juni: het Congres van Wenen bevestigd de Souvereine Vorst tot Koning der Verenigde Nederlanden en Groothertog van Luxemburg.
1 maart: Landing van Napoleon bij Golfe-Juan.
Napoleon begint zijn opmars naar Parijs; 13 maart: het Congres te Wenen verklaart Napoleon vogelvrij; 20 maart: Napoleon wordt Parijs binnengehaald en gekroond tot Keizer; 25 maart: de Zevende Coalitie wordt gevormd, Pruisen, Rusland, Oostenrijk en Groot-Brittannië zullen elk 150.000 man mobiliseren.
17 maart: Mobilisatie van 30 bataljons infanterie, 10 batterijen artillerie en 10 escadrons cavalerie.
  Eind maart: de eenheden marcheren richting Brussel;  5 mei: een Geallieerd leger en een Pruisisch leger worden verzameld in de Zuidelijke Nederlanden; 12 mei: Arthur Wellesley, Hertog van Wellington, wordt benoemd tot opperbevelhebber van alle Nederlandse troepen in de Zuidelijke Nederlanden. 
15 juni: Aanval van Franse troepen op Geallieerde voorposten.
Eenheden van de 2e Brigade van de 2e Nederlandse divisie (Nassause regimenten) en Pruisische troepen komen in gevechtscontact met Franse troepen; bericht van de Franse opmars en de gevechten bereiken het Geallieerd opperbevel in Brussel; Britse officieren verlaten haastig het bal van de Hertogin van Richmond om zich bij hun eenheden te vervoegen.
16 juni: Slag bij Quatre-Bras.
Maarschalk Ney slaagt er niet in de Geallieerde troepen bij Quatre-Bras te verdrijven en het kruispunt te veroveren; Napoleon drijft de Pruisen terug bij Ligny na harde gevechten; 17 juni: terugtocht van het Geallieerde leger richting Waterloo; Pruisische terugtocht richting Wavre; zware regens bemoeilijken de Franse opmars.
18 juni: Slag bij Belle-Alliance.
Napoleon faalt in zijn opzet om de Geallieerden te verslaan; hij wordt uiteindelijk verslagen als Pruisische troepen bij Plancenoit weten door te breken en de 3e Nederlandse Divisie onder generaal-majoor baron Chassé een tegenaanval lanceert tegen de Franse Garde; bij Wavre worden de Pruisen verder teruggedreven, maar zonder resultaat; het Franse leger slaat op de vlucht; de Prins van Oranje is gewond geraakt; Nederlandse troepen overnachten op het slagveld.
21 juni: Geallieerde troepen trekken de Franse grens over.
  21 juni - 20 juli: Nederlandse troepen veroveren Le Quesnoi, Valenciennes en Condé; 7 juli: Nederlandse troepen betrekken het bivak in het Bois de Boulogne.
30 juli: Uitreiking van Militaire Willemsorden.
De Prins van Oranje reikt aan 80 officieren en manschappen van het Nederlandse leger, op de straatweg tussen Saint-Denis en Epinay, de eerste Militaire Willemsorden uit; totaal 1.004 officieren en manschappen zullen de onderscheiding ontvangen voor hun acties tijdens de campagne in Frankrijk.
20 november: Tweede Vrede van Parijs
29 november: Begin van de terugtocht van de Nederlandse troepen uit Frankrijk.